محمد رضا جباری عضو هیئت علمی گروه تاریخ پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، در دومین همایش علمی «سیره امام رضا(علیه السلام) آموزه‌ها و کارکردها» که امروز به همت نمایندگی بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی در قم برگزار شد، به تبیین موضوع «اعتبارسنجی منابع در شهادت امام رضا(علیه السلام)» پرداخت.

 وی عنوان کرد: گاهی روش مواجهه با موضوعات تاریخی و بررسی منابع مربوط به موضوعات از نگاه‎های فقهی و رجالی نشأت می‌گیرد و به یک نتیجه می‌رسد و گاهی منجر به یک انکار موضوع تاریخی می‌شود. برخی از اوقات نیز با تجمیع قرائن می‌توانیم راهی را در مباحث تاریخی باز کنیم.

جباری با اشاره به بررسی روایات مربوط به شهادت امام رضا(علیه السلام)، ادامه داد: در مواجهه تاریخی با اصل شهادت ائمه اطهار(علیهم السلام) و کیفیت آن باید شئون ائمه رعایت شود. ما در مواجهه با نصوص باید از اصول کلامی خود استفاده کرده و تکلیف روایات جعلی را روشن کنیم.

وی بیان کرد: درباره شهادت امام رضا(علیه السلام) با دو مسئله مواجه هستیم؛ یک مسئله اصل اثبات شهادت امام رضا(علیه السلام)  و دیگری کیفیت آن است. در مورد اصل شهادت نیز دو دسته روایات وجود دارد؛ یک دسته از روایات عام و دسته دیگر خاص است که تعدادش کم نیست.

عضو هیئت علمی گروه تاریخ پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، افزود: در خصوص دسته نخست که روایات عام است آثار و مقالات زیادی نگاشته شده است و اختلاف نظر نیز وجود دارد. امام حسن مجتبی(علیه السلام)، امام صادق(علیه السلام) روایات و احادیثی را در خصوص شهادت امام رضا(علیه السلام) نقل کرده‌اند. امام رضا(علیه السلام) نیز از شهادت خود به دست مأمون و از دفنش در طوس کنار قبر هارون خبر داده است.

وی اظهار کرد: مرحوم صدوق به سند خود از نعمان بن سعد روایت کرده که امیرالمومنین علی بن ابی‌طالب(علیه السلام) فرموده‌اند: «به زودی مردی از فرزندان من در سرزمین خراسان از روی ستم و جور به زهر کشته می‎شود، اسم او اسم من، و اسم پدرش اسم موسی بن عمران است بدانید هر کس او را در غربتش زیارت کند، خداوند گناهان گذشته و آینده او را می‎آمرزد و لو این که به تعداد ستارگان و قطرات باران و برگ درختان باشد».

جباری تصریح کرد: از تعابیر برخی از بزرگان بر می‌آید که بسیاری از علمای شیعه اصل کلی شهادت همۀ معصومان(علیهم السلام) را پذیرفته بودند. مرحوم طبرسی از جمله این بزرگان است. قرن ششم و هفتم فضا به گونه‌ای بود که می‌توانستند چنین ادعایی داشته باشند.