«اطلس تاریخی سادات خراسان بزرگ» (از آغاز ورود تا پایان قرن نهم هجری قمری) عنوان اثری است که با تازگی از سوی بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی منتشر و به بازار نشر عرضه شده است.
سادات به عنوان خاندان پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) و وابستگان به ایشان در طول تاریخ اسلام، تحت شرایط مختلف و به دلایل گوناگون اقدام به مهاجرت و جابجایی کردهاند. از جمله مناطقی که پذیرای آنها شد، ناحیه خراسان بود که از اوایل قرن دوم هجری شروع شد و در تمام سدهها و سالهای بعد ادامه یافت. نتیجه این روند، استقرار سادات در بسیاری از نواحی این دیار و تشکیل خاندانهای بزرگ و پر تعداد از آنها بود.
کتاب «اطلس تاریخی سادات ایران» در بخش مربوط به خراسان بزرگ، به چگونگی ورود و استقرار، کانونهای تجمع، خاندانهای مهم و بخشی از نقش اجتماعی سادات در این دیار اختصاص دارد که با ارائه محتوا، نقشه و تبارنامهها به شیوهای نو به این کار پرداخته است.
این اثر در دو فصل به حضور سادات در خراسان و تشکیل خاندانها می پردازد. در فصل نخست، حضور سادات در خراسان که به صورت غیر اختیاری بوده توصیف و تبیین شده است. در این فصل، چهرههایی از سادات که تحت تاثیر شرایط سیاسی و بیشتر برای گریز از فشار حکومت یا راهاندازی قیام خراسان وارد خراسان یا آورده این منطقه شدهاند به ترتیب تاریخی معرفی شده است.
در فصل دوم، خاندانهای شکل گرفته از سادات در خراسان معرفی شدهاند در این فصل تنظیم خاندانها، مبنای تاریخی ندارد چرا که بسیاری از آنها به صورت متقارن و همزمان در این منطقه حضور داشتهاند. سعی شده است از نخستین ورود افراد هر خانواده به خراسان تا آخرین نشانههای موجود از آنها تا پایان دوره تاریخی مورد بررسی قرار گیرد.
همچنین در این فصل معرفی نقیبان، عالمان، شاعران و رجال مذهبی و سیاسی هر یک از خاندانها و برجسته کردن کانونهای سکونت این گروه ها در شهرها و مناطق گوناگون، مورد نظر قرار گرفته است.
در پایان فصل دوم، فهرستی از چهرههای برجسته سیاسی،علمی و اجتماعی که در قالب خاندانها معرفی نشدهاند گزارش شده است. در بخش نتیجهگیری عصاره و نکتههای تحلیل دو فصل اول و دوم آمده است و به خواننده تصویر کاملتری از مباحث ارائه شده است.
اسماعیل رضایی برجکی کار نگارش کتاب حاضر را بر عهده داشته و این اثر در شمارگان 400 نسخه و قطع وزیری تهیه و تدوین شده است.