محبوبه شمشیرگرها محقق و مصحح کتاب انیس المریدین و شمس المجالس، اثر تازه منتشر شده بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی اظهار کرد:گنجینه های ارزشمند از میراث کهن فرهنگ ایرانی و زبان فارسی در تأملات قرآنی است که در آن، سوره حضرت یوسف، با رویکردی باطنی و در ساخت، زبان و محتوایی دلنشین و جذاب تفسیر شده است.
وی افزود: در میان کلام وحی، «احسن القصص» نظر به ساختارِ روایی و داستانی و غلبه مضمون عشق و محبت، مورد اقبال ویژه عرفا بوده که یکی از جلوههای درخشان آن را میتوان در اثر انیس المریدین و شمس المجالس دید.
این محقق ادامه داد:پدیدآورنده و زمان شکلگیری این اثر معلوم نیست اما با توجه به برخی کاربردهای زبانی و قراین محتوایی، می توان حوزه سکونت نویسنده را خراسان و تاریخ آن را اوایل سده هشتم در نظر گرفت. این متن به زبانی، ساده و روان و فارغ از آرایه های پیچیده و تکلفهای لفظی و معنایی،به نحوی نوشته شده که گویایی و دلکشیِ آن، خواننده را بیوقفه تا پایان، با خود همراه میسازد.
وی تصریح کرد:جنبه ذوقی و روایی در این تفسیر، با رنگ شرعی و تاریخی توأمان است و با وجود غلبه وجه عرفانی، بازتابی از تأویلات غامض فردی و تلویحات رمزیِ متداول در سنت تفسیری پس از ابن عربی، در آن به چشم نمیآید. شیوه مؤلف آن است که پس از ذکر هر آیه و ترجمه های مختصر از آن، به بیان حکایات تمثیلی و روایات تاریخی از زندگی انبیای الهی بویژه پیامبر اسلام(ص) و بزرگان دینی، صحابه و متصوفه، ارشادهای زاهدانه و تأویلهای عارفانه و احادیث و اخباری از محدثین مشهور، در قالب عناوینی نظیر «حکایت»، «اشارت»، «نکته» و «لطیفه» پرداخته و گاه، آنها را با شواهد شعری، زینت میبخشد.
شمشیرگرها ابراز کرد:این متن با وجود ارزش و اهمیت، تاکنون مخفی بود و برای اولین بار، در اثر پیش رو، ارائه و تحلیل شده است. بخش آغازینِ این کتاب، مشتمل بر پژوهش‌های مصحح در پی شناخت متن است؛ از قبیلِ گفتاری مختصر درباره تفاسیر عرفانی با تأکید بر سوره یوسف و جایگاه اثر در فهرستهای نسخ خطی و شائبههای مربوط و همچنین بحثهایی درباره صحت انتساب آن به خواجه عبدالله انصاری، مؤلف و مذهب، دوره زمانی و حوزه جغرافیاییِ زیستِ او، نسبت اثر با بحرالموده فی اسرار الموده، شرحی از روش تصحیح متن است.
وی اضافه کرد: در نهایت، بیانِ اختصاصات این اثر، از طریقِ بررسیِ سه محورِ ویژگیهای محتوایی-با عنایت به ساختار و روش تفسیری و جایگاه آن در میان تفاسیر دیگر از منظر جریان شناسی تفسیرهای عرفانی،ویژگیهای زبانی اعم از صرفی، نحوی، آوایی و معنایی و ویژگیهای ادبی بررسی شده است.
این محقق و مصحح،مطالعه این اثر را به منزله ارمغانی گران‌قدر از فرهنگ قرآنی و زبان فارسی کهن، به همه علاقه مندان بهویژه محققان، اساتید و دانشجویان زبان و ادبیات فارسی، مطالعات قرآنی و عرفان اسلامی پیشنهاد کرد.