بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، به عنوان یک نهاد دیرپای علمی و پژوهشی کشور با سابقه ثلث قرن خدمت علمی در زمینه احیاء و نشر تراث شیعی، برای نخستین بار در جهان اسلام، اقدام به احیاء و انتشار اثر ارزشمند «سلسه التراث التفسیری للشهید قاضی نورالله التستری» در یک دوره 5 جلدی کرده است.

نمایندگی قم بنیاد پژوهشهای اسلامی، با هدف شناساندن جایگاه و شخصیت علمی این احیاگر بزرگ شیعه به جامعه حوزوی، نخبگان و فرهیختگان حوزه، در نظر دارد نشست علمی «مروری بر اندیشه‌ها و میراث قرآنی مرحوم قاضی نورالله شوشتری» را در تاریخ هفتم آذر ماه با حضور شخصیت های علمی و قرآنی برگزار کند.

بر همین اساس و به منظور برگزاری نشست علمی «مروری بر اندیشه هاو میراث قرآنی قاضی نورالله شوشتری» در قم و دعوت از شحصیت‌های علمی و نخبگان و فرزانگان علمی و قرآنی به این نشست، حجت‌الاسلام علی راد رئیس دفتر نمایندگی بنیاد پژوهشهای اسلامی اسلامی با آیت‌الله شیخ رضا استادی، عضو شورای عالی حوزه علمیه قم در راستای اخذ منویات و رهنمودهای ایشان در جلسه‌ای در دفتر مقام معظم رهبری دیدار کرد و با ایشان به بحث و گفت و گو پرداخت.

حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر علی راد رئیس دفتر نمایندگی  بنیاد پژوهشهای اسلامی اسلامی در ابتدای این جلسه گزارشی از اهداف، عملکرد و فعالیت‌های بنیاد پژوهشهای اسلامی و دفتر قم در زمینه جذب آثار علمی، برگزاری نشست‌ها و کرسی های علمی، عقد تفاهم با مراکز و نهادهای پژوهشی ارائه کرد و در ادامه از آیت الله استادی درخواست نمود در خصوص آثار مهم مانند مجموعه آثار کنگره سیدمرتضی ارائه رهنمود نمایند.

سپس آیت‌الله شیخ رضا استادی، عضو محترم شورای عالی حوزه علمیه قم ضمن اشاره به چشم اندازهای علمی و پژوهشی به آثار مرحوم قاضی نورالله شوشتری پرداخت و ضمن ارائه پیشینه نشر آثار قاضی نورالله گفت:  سالیان متمادی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم به دنبال انتشار آثار مرحوم قاضی نورالله شوشتری بود و آقای حکیم الهی از طرف جامعه المصطفی به دنبال انتشار این آثار از طریق انتشارات جامعه مدرسین بود که انتشار آن را پیشنهاد کرد.

وی افزود: پس از آن نیز در شوشتر یا اهواز اقدام به برگزاری همایشی کردند. همچنین از سوی کنگره ای در هند، اقدام به برگزاری همایشی برای بزرگداشت قاضی نورالله شوشتری شد اما تا کنون اقدام شایسته ای برای نشر اندیشه ها و آثار ایشان انجام نشده است. هرچند مقبره ایشان و متولیان آن به دنبال بزرگداشت ها و نشر اندیشه های ایشان هستند. من هم مقاله ای برای ایشان در هند ارسال کردم که منتشر گردید که در آن مقاله، تالیفات ایشان را برشمرده ام.

آیت الله استادی با اشاره به تنقیح آثار قاضی نورالله شوشتری گفت: در جلسه ای در مشهد در خصوص آثار قاضی نورالله شوشتری صحبت کردم و یکی از مسائل مهم در آثار ایشان وجود مطاعن در برخی آثار ایشان است که حذف آن دارای مشکلات و انتشار آن نیز دارای مشکلات دیگری است. ابتدا باید بررسی شود که چه سیاستی در این زمینه اتخاذ شده است.

وی افزود: ابتدا بایستی این گونه آثار به افراد کارشناس داده شود تا اثر توسط ایشان خوانده شود و نکاتی را که در آن وجود دارد، گزارش گردد و در خصوص آن نکات، تصمیم گرفته شود. امروزه آثاری  وجود دارد که بدلیل عدم این دقتها، مجبور به جمع آوری آن کتاب شده اند.

عضو  شورای عالی حوزه علمیه قم یادآور شد: در انتشار آثار باید به این امر توجه داشت که انتشار کلیه آثار یک فرد فقط به این بهانه که اینها آثار آن عالم است، خیلی شایسته نیست. نباید هر اثری از سوی نویسنده ای منتشر شود. بلکه بایستی ابتدا باید بررسی شود که آثار این فرد امروز تا چه اندازه مفید برای حوزه و دانشگاه است. وگرنه صرف هزینه های زمانی و اقتصادی، توجیهی ندارد. من به صلاح نمی دانم که کلیه آثار یک عالم، هرچند هم بزرگ و بزرگوار، منتشر شود بلکه بایستی دقت کرد که بخشی از آثار آن عالم، قابل بهره برداری امروزی و مفید است.

وی به تمرکز بر آثار فاخر تاکید کرد و گفت: به عنوان نمونه «المیزان»که از بهترین کتابهای جهان اسلام است هنوز چاپ منقحی ندارد اگرچه المیزان اثر بسیار ارزشمندی است که از جهات مختلف می شود روی آن کار کرد. اشکالاتی به آن شده ولی پاسخ داده شده است و می توان آن را در پاورقی های چاپهای جدید افزود. وقتی چنین کارهای مهمی روی زمین مانده است و فضلایی هم برای انجام آن حضور دارند، بنابراین باید در اولویت قرار گیرد.

آیت الله استادی گفت:یکی از آثار مهم قاضی نورالله شوشتری، «احقاق الحق» است که آقای مرعشی انجام داده‌اند و شاید بهتر از این نشود انجام داد. این کتاب در سی و چند جلد چاپ شده است که به تناوب و تناسب آنچه را که از آثار ایشان یافته اند، در این تعداد مجلد، چاپ شده است در حالی که اگر منقح می شد شاید دوره مجلدات این اثر، بیشتر از ده جلد نمی گردید.

وی به اهمیت انعکاس آثار در جهان اسلام اشاره کرد وافزود: یکی از مهمترین امور در انتشار این آثار، انعکاس و دسترسی آن در جهان اسلام و بویژه اهل سنت است. این آثار باید به گونه ای منتشر شود که در کتابخانه های اهل سنت نیز وجود داشته باشد و در دسترس محققان آنان قرار گیرد. زیرا یک روی انجام این امور، در دسترس قرار گرفتن این آثار برای اهل سنت است. باید راهی برای آن اندیشید که آثار به دست ایشان برسد. معمولا این آثار برای رایزن های فرهنگی سفارت خانه ها ارسال می شود که نوعا در پست، از ارسال آن به رایزن جلوگیری می شود و به دست او نمی رسد یا اگر برسد و به کتابخانه های اهل سنت تحویل شود، معمولا در انبار کتابخانه ها قرار می گیرد و به دست محققان اهل سنت نمی رسد و کتاب های خوب ما در کتابخانه های اهل سنت موجود نیست.

آیت الله استادی همچنین توجه به مسائل اقتصادی در انتشار آثار را امری ضروری دانست و ادامه داد: این گمان درست نیست که امور فرهنگی ربطی به اقتصاد ندارد و باید کار فرهنگی با هر هزینه ای انجام شود. امور فرهنگی نیز با مسایل اقتصادی مرتبط است و بازدهی آن بسیار مهم است. مثلا مسجد پرهزینه ای برای تعداد اندکی نمازگزار ساخته شود که این مساله یقینا اشتباه است و بودجه اتلاف شده است. در انتشار آثار متقدمین هم همین طور است. در دوره ای باب شده بود که بودجه های زیادی در این خصوص گرفته می‌شد که به هیچ وجه قابل دفاع نیست.

وی ابراز کرد: در انتشار این گونه آثار تحقیقی باید به فروش نداشتن این آثار دقت شود چون بسیار نیز پرهزینه است. اثر الذریعه از جمله این آثار است که کار خوبی روی آن انجام شده بود اما گاهی هزینه های بسیار زیادی در خصوص انتشار این آثار می شود.

موفقیت بنیاد در انتشار آثار

عضو  شورای عالی حوزه علمیه قم، با بیان اینکه خوشبختانه بنیاد در کار خود موفق بوده است، گفت: این مرکز در دوره آقای الهی خراسانی موفق عمل کرده است و خدمات ارزنده و خوبی در این دوره صورت گرفته است. اگر قرار به سهم بندی باشد یک سهم از چهار سهم کارها و خدماتی که در بنیاد انجام شده مربوط به دوره ایشان است. ایشان واقعا از جان مایه گذاشتند.

وی اضافه کرد: مجموعه المعجم فی فقه لغة القرآن از کارهای مهم این دوره است. هر کاری خبره ای دارد و باید کار را به دست اهلش بدهند و در زمان آقای الهی خراسانی بخش آثار حوزوی خوب بود. در احاله امور به افراد، شایستگی ها و توان علمی افراد باید مدنظر باشد و کارهای تحقیقی به اهل آن سپرده شود. خصوصا تلاش آقای واعظ زاده هم بسیار کاری فاخر است.

آیت الله استادی افزود: در تنظیم آثار به تفصیل های سابق نباید روی آورد که تعداد مجلدات و حجم آثار مورد توجه قرار می گرفت بلکه باید به مفید بودن و راهگشا بودن آثار توجه کرد نه به ظاهر و تعدد مجلدات و حجم زیاد آثار. این مجموعه لغت قرآن بسیار مهم در تحقیقات اسلامی است که ظاهرا  قرار است شصت جلد بشود که کار ارزنده و ماندگاری است و بعید است این کار از دور خارج بشود. و دایره المعارف ها کلا این طور هستند ولی این اثر، یک اثر ویژه است و احتمال است که حتی خود اهل سنت نیز کاری به این گستردگی نداشته باشند.

تربیت محقق برای احیای آثار

وی یکی از کارهای مهمی که در قم و مشهد شده را تربیت که افراد محقق برشمرد و عنوان کرد: این کار از انتشار آثار هم مهمتر است؛ در دوره ای ما به دنبال یک نفر برای انجام تحقیق برای این آثار بودیم که بسختی پیدا می شد. اما امروزه به همت این نهادها و سازمانها افراد محقق بسیاری در این زمینه وجود دارند که می توان از آنها باری انجام این کارها استفاده کرد. تربیت این افراد بسیار مهم است. امروزه حدود دویست یا سیصد نفر در قم، مشهد، تهران و جاهای دیگر تربیت شده اند.

آثار سیدمرتضی

آیت الله استادی ضمن ابراز خرسندی از اهتمام بنیاد پژوهشها به انتشار آثار کنگره سید مرتضی» گفتند: او شخصیتی جهانی است که آثارش حدود شصت جلد است. من برخی از مجلدات این آثار تنظیم شده را دیده ام. فکر می کنم تمام آثار سید مرتضی گرد آمده است.