مقدمه
آستان قدس رضوی با بهرهمندی از انوار قدسی حضرت ثامن الحجج امام علی بن موسی الرضا علیه افضل التحیة والثناء، مهمترین رسالت خویش را گسترش معنویت، فرهنگ اسلامی و ترویج معارف اهل بیت(علیهم الاسلام) میداند. در این راستا، با توجه به نیازهای گسترده پژوهشی در قلمرو علوم، معارف، فرهنگ و تمدن اسلامی، در سال 1363، بنیادی علمی را با عنوان «بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی» تأسیس کرد.
اکنون پس از گذشت بیش از سه دهه فعالیت و ابلاغ مأموریت‌های جدید از سوی تولیت معزّز آستان قدس رضوی به بنیاد و به منظور توسعه فرهنگ زیارت و دستیابی به مرجعیت بینالمللی در این حوزه و همچنین ضرورت پرداخت علمی روزآمد به مسائل و حمايت از دستاوردهای علمی تحقيقاتی اسلامی و كمک به رفع نيازهای كشور در زمينه مسائل علوم اسلامی، اساسنامه بنیاد مورد بازنگری قرار گرفت که به تصویب تولیت معزّز آستان قدس رضوی رسیده، از تاریخ تصویب، لازم الاجرا و جایگزین اساسنامه قبلی خواهد شد.
فصل اوّل: کلیات
ماده اول- نام مؤسسه
نام مؤسسه «بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی» است که در این اساسنامه «بنیاد» نامیده میشود.
ماده دوم- معرفی
بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، نهادی علمی _ پژوهشی است که به عنوان تکیه‌گاه پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، در راستای اهداف یادشده در اساسنامه فعالیت میکند.
ماده سوم- اهداف
- تولید، تبیین و ترویج علوم و معارف اسلامی با تأکید بر پشتیبانی فکری انقلاب و نظام اسلامی؛ جهان تشیع و امت اسلامی و نیازهای تمدن نوین اسلامی؛
- گسترش فرهنگ و مکتب اهل بیت(علیهم السلام) و توسعه همگرایی و تعامل فکری میان دوستداران اهل بیت(علیهم السلام) با تأکید بر ظرفیتهای معنوی، فرهنگی و علمی آستان قدس رضوی؛
- شناخت، تبیین و ترویج سیره، معارف و زیارت امام رضا(علیه السلام) و ساحت‌های وابسته، و دستیابی به مرجعیت علمی و بینالمللی در این حوزه؛
- پاسخ به نیازهای پژوهشی، هدایت و انسجام تمامی فعالیت‌های پژوهشی آستان قدس رضوی در حوزه مسائل دینی، فرهنگی و اجتماعی.
ماده چهارم- وظایف
- راهبری و سیاستگذاری پژوهشی در عرصه‌های دینی، فرهنگی و اجتماعی و انجام مطالعات وابسته مانند: نیازسنجی، پایش و تحلیل محیطی جامعه هدف و ارزشیابی مستمر فعالیت‌های پژوهشی در گستره تمامی نهادهای پژوهشی آستان قدس رضوی؛
- مطالعه، تحقیق و تولید علم با تشکیل واحدهای مستقل یا وابسته پژوهشی و تربیت پژوهشگر در موضوعات و قالبهای مورد نیاز (گروه، مرکز، پژوهشکده، اندیشکده، پژوهشگاه و...) با اخذ مجوز لازم از مراجع ذیصلاح؛
- مدیریت نشر و توزیع محصولات علمی به زبانهای مختلف در راستای اهداف و سیاستهای بنیاد در قالبهای روزآمد و اثربخش، اعمّ از: کتب و نشریات ادواری، دانشنامهها، اصطلاحنامهها، فرهنگنامهها، انواع فهرست و دیگر فراوردههای مورد نیاز به صورت چاپی، الکترونیکی، نرم‌افزارهای چندرسانهای، پایگاههای اینترنتی و شبکههای مجازی و ایجاد ساختارهای لازم؛
- همافزایی و مبادلات علمی فرهنگی با مراکز آموزشی، فرهنگی و تبلیغی آستان قدس رضوی و بهره‌گیری از ظرفیتهای نهادها و مؤسسات علمی و فرهنگی داخل و خارج کشور و استادان و محققان حوزه و دانشگاه، با تأکید بر ظرفیتهای منطقهای؛
- برنامهریزی و تشکیل کرسیهای نظریهپردازی، ترویجی، آزاداندیشی، نقد و رونمایی کتاب، مناظره و اعطای جوایز و نشانهای علمی - فرهنگی، انجمن‌ها و قطب‌های علمی، همایشها، جشنوارهها، هماندیشیها، نشستهای علمی و فرهنگی در سطوح ملی، منطقهای و جهانی؛
- پشتیبانی علمی از فراوری، کاربردشناسی و گفتمان‌سازی معارف رضوی و فرهنگ زیارت در سطح ایران، دنیای اسلام و محیط جهانی؛
- توسعه و نوسازی روش‌ها و رویکردهای علمی، طراحی و تجربه الگوهای جدید برای پژوهش و ارزیابی و سنجش پژوهشها در تراز جهانی؛
- تربیت و توانمندسازی پژوهشگران و حمایت از محققان برجسته داخل و خارج از کشور در قالبهایی نظیر: اعطای فرصت مطالعاتی، اعتبار ویژه پژوهشی، حمایت از پایاننامهها و رسالهها و آموزش‌های تخصصی و فوق تخصصی؛
- پشتیبانی علمی و پژوهشی از آموزش‌های تخصصی و عمومی علوم و معارف اسلامی (از جمله مطالعات اسلامی در علوم انسانی) در حوزههای علمیه و دانشگاههای داخل و خارج از کشور؛ از قبیل تولید منابع علمی و درسنامهها، تدوین مواد و سرفصلهای آموزشی و برگزاری دورههای دانشافزایی، مهارتافزایی و کارورزی پژوهشی.
ماده پنجم - مدت فعالیت بنیاد نامحدود است.
ماده ششم - محل فعالیت
محل اصلی بنیاد در شهر مشهد است و بنیاد میتواند برای انجام مأموریت خود در هر یک از نقاط داخل یا خارج کشور، شعبه یا مرکز وابسته ایجاد کند.
ماده هفتم - تابعیت بنیاد
بنیاد نهادی غیرانتفاعی علمی پژوهشی، دارای تابعیت ایرانی و وابسته به آستان قدس رضوی است و طبق مواد و مفاد این اساسنامه و منطبق با سیاستها و خطمشیهای کلی و مقررات آستان قدس رضوی فعالیت میکند.
فصل دوم: ارکان؛ شرح وظایف و اختیارات
ماده هشتم - بنیاد دارای ارکان ذیل است:
الف: مؤسس (مجمع عمومی)
ب: هیئت امنا
ج: رئیس
د: شورای پژوهش و نشر
هـ : واحدهای علمی
و: بازرس
الف: مؤسس (مجمع عمومی)
ماده نهم - مؤسس بنیاد، آستان قدس رضوی است و تولیت آن، تمام اختیارات مؤسس و مجمع عمومی را دارا میباشد و تشکیل مجمع عمومی به آگهی نیاز ندارد.
ماده دهم - جلسات مجمع عمومیِ بنیاد حداقل سالی یکبار و حداکثر ظرف مدت چهارماه پس از پایان سال مالی، برای سیاستگذاری و تصویب برنامه و خطمشی سال بعد و تصویب صورتهای مالی، و ترجیحا با حضور هیئت امنای بنیاد تشکیل میشود.
ماده یازدهم - وظایف و اختیارات مؤسس
- تصویب اساسنامه و تغییرات و اصلاحات آن؛
- تصویب نهایی خطمشی، سیاستهای کلی، ساختار سازمانی و آیین‌نامه مالی _ معاملاتی بنیاد؛
- تعیین و نصب اعضای هیئت امنا، رئیس و بازرس بنیاد، و عزل و پذیرش استعفای ایشان؛
- تأیید ترازنامه و صورتهای مالی، افزایش یا کاهش سرمایه، تعیین حسابرسان و بازرسان مستقل، بررسی و تأیید گزارشهای حسابرسی و بازرسی از بنیاد؛
- تصمیمگیری نهایی برای انحلال بنیاد و نحوه تصفیه آن.
ب: هیئت امنا
ماده دوازدهم - ترکیب هیئت امنا:
اعضای هیئت امنا توسط تولیت آستان قدس رضوی به مدت سه سال به شرح ذیل منصوب می‌گردند:
الف- معاون علمی آستان قدس رضوی.
ب- رئیس بنیاد پژوهش‌های اسلامی (دبیر هیئت امنا).
ج- رئیس دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
د - چهار تا شش تن از محققان، استادان و صاحبنظران برجسته علوم اسلامی و دارای سوابق پژوهشی.
تبصره: هیئت امنای هر دوره در اولین جلسه، از میان خود، رئیس و نایب رئیس را که باید شخص حقیقی باشند تعیین می‌نمایند. مدت ریاست رئیس و نایب رئیس بیش از مدت عضویت آنها در هیئت امنا نخواهد بود و رئیس و نایب رئیس، قابل عزل و انتخاب مجدد می‌باشند.
تبصره: هیئت امنا پس از پایان تصدی خود تا انتخاب هیئت امنای جدید، همچنان در سمت خود باقی مانده، وظایف خویش را انجام میدهند.
ماده سیزدهم - وظایف و اختیارات هیئت امنا
- تدوین و تصویب آییننامههای داخلی هیئت امنا؛
- تدوین و تصویب راهبردها، سیاستها و اولویت‌های فعالیت بنیاد و نظارت بر عملکرد آن؛
- بررسی هرگونه اصلاح و تغییر در اساسنامه بنیاد و پیشنهاد به مؤسس؛
- تصویب تشکیلات، ایجاد یا تعطیلی شعب، معاونتها و واحدهای پژوهشی وابسته و نشریات ادواری رسمی بنیاد؛
- تصویب برنامههای بلندمدت و کلانپروژههای بنیاد و چارچوب‌های همکاری با دیگر نهادها؛
- بررسی و تصویب بودجه سالانه و صورتهای مالی بنیاد و ارائه به مجمع عمومی به منظور تأیید نهایی؛
- تعیین دو تن از اعضای هیئت امنا برای حضور در شورای پژوهش و نشر؛
- تصویب آموزش‌های رسمی مورد نیاز بنیاد و ارائه آن به مراکز آموزشی آستان قدس رضوی برای اجرا با مشارکت بنیاد؛
- تصویبِ اعلام نیاز، فراخوان، جذب، ارتقا و ترفیع اعضای هیئت علمی، محققان و کارکنان بنیاد پژوهش‌های اسلامی.
تبصره: هیئت امنا میتواند بخشی از وظایف و اختیارات خود را به دیگر ارکان یا کارگروه‌ها و واحدهای تخصصی بنیاد واگذار نماید.
ماده چهاردهم - جلسات عادی هیئت امنا حداقل هر سه ماه یکبار، و جلسات فوق‌العاده به درخواست مجمع عمومی، معاونت علمی، رئیس هیئت امنا، رئیس بنیاد یا دو تن از اعضای هیئت امنا تشکیل میشود. این جلسات، با حضور دو سوم اعضا رسمیت مییابد و مصوبات آن با رأی سه چهارم حاضران معتبر خواهد بود.
ج: رئیس بنیاد
ماده پانزدهم - رئیس بنیاد یکی از محققان علوم اسلامی دارای سوابق و تجارب مدیریت علمی است که توسط تولیت آستان قدس رضوی برای مدت دو سال منصوب میشود.
ماده شانزدهم - وظایف و اختیارات رئیس
- مدیریت بنیاد در همه ابعاد علمی و اجرایی و نظارت بر حسن عملکرد واحدها و اعضای رسمی و وابسته و حسن اجرای قراردادها؛
- تدوین و پیشنهاد سیاستها، اولویتها، برنامههای میانمدت و بلندمدت بنیاد برای تصویب هیئت امنا؛
- برنامهریزی، تصمیمگیری، هماهنگی و پیگیری لازم به منظور تحقق سیاستها، وظایف و محورهای فعالیت بنیاد در چارچوب اساسنامه و مصوبات هیئت امنا؛
- توسعه و تعمیق ارتباطات علمی با دیگر مؤسسات و مراکز داخلی و خارجی و عقد تفاهمنامهها و قراردادهای همکاری مشترک؛
- تنظیم بودجه سالانه و ارائه گزارش عملکرد، ترازنامه و صورتهای مالی بنیاد به هیئت امنا؛
- پیشنهاد ایجاد یا انحلال شعب، نمایندگیها و واحدهای پژوهشی بنیاد به هیئت امنا؛
- پیشنهاد تغییر و اصلاح اساسنامه به هیئت امنا؛
- ابلاغ مصوبات هیئت امنا و شورای پژوهش و نشر، به مجموعه داخلی بنیاد و نظارت بر حسن اجرای آن؛
- رایزنی و اخذ مجوزهای لازم برای رسمیت و اعتبار فعالیت‌های گوناگون بنیاد؛
- نصب و عزل اعضای حقیقی شورای پژوهش و نشر؛
- نصب و عزل معاونان، مدیران و رؤسای واحدهای پژوهشی و اداری بنیاد در چارچوب ساختار مصوب؛
- ارائه گزارش عملکرد سالانه و ادواری بنیاد به هیئت امنا و مراجع مورد نظر آن؛
- افتتاح هرگونه حساب به نام بنیاد نزد بانک‌ها، مؤسسات مالی و صندوق‌های قرض‌الحسنه در چارچوب مقررات و ضوابط آستان قدس رضوی با تصویب هیئت‌امنا؛
- تعیین نمایندگان حقیقی و حقوقی بنیاد و امضای قراردادها، اسناد مالی و اداری و اوراق تعهدآور در چارچوب ضوابط و مقررات؛
- طرح و ارجاع دعاوی و دفاعیه در تمامی مراجع صالح و امور حقوقی مربوط به آن با حق توکیل غیر.
تبصره: رئیس بنیاد میتواند بخشی از اختیارات قانونی خود را به هر یک از اعضای بنیاد با مسئولیت خود و با اطلاع هیئت امنا تفویض نماید.
د: شورای پژوهش و نشر
ماده هفدهم - با هدف نظارت و هدایت فعالیت‌های پژوهشی و نشر در راستای تحقق اهداف و سیاستهای بنیاد، شورای پژوهش و نشر تشکیل میشود.
ماده هجدهم - ترکیب اعضای شورای پژوهش و نشر
الف - رئیس بنیاد (به عنوان رئیس شورا)؛
ب - دو نفر از اعضای هیئت امنای بنیاد (به انتخاب هیئت امنا)؛
ج - سه تن از صاحبنظران، برنامهریزان و ارزیابان پژوهش و نشر در حوزه فعالیت بنیاد (به انتخاب رئیس بنیاد)؛
د - یک تا سه تن از معاونان و مدیران واحدهای علمی بنیاد (به انتخاب رئیس بنیاد).
تبصره: دبیر شورا به انتخاب رئیس بنیاد، تشکیل جلسه، تعیین دستور جلسه و ثبت مصوبات را بر عهده خواهد داشت.
تبصره: دعوت از مدیران گروههای پژوهشی مرتبط، متخصصان و کارشناسان ذیربط بدون حق رأی بلامانع است.
ماده نوزدهم - جلسات عادی شورای پژوهش و نشر، حداقل هر دو هفته یکبار و جلسات فوق‌العاده به تشخیص رئیس یا دبیر شورا و یا سه تن از اعضای آن تشکیل میشود. این جلسات با حضور دو سوم اعضا رسمیت مییابد و مصوبات آن با رأی دو سوم حاضران معتبر خواهد بود.
تبصره: شورای پژوهش و نشر میتواند بخشی از وظایف خود را به شوراها و کارگروه‌های داخلی واگذار نماید.
ماده بیستم - وظایف شورای پژوهش و نشر
- پیشنهاد سیاستها، اهداف و خط مشی پژوهش و نشر بنیاد؛
- اندیشه‌ورزی و همفکری با رئیس و معاون پژوهشی بنیاد برای پیاده سازی راهبردها و سیاستهای مصوب هیئت امنا و تدوین اولویت‌های پژوهشی بنیاد؛
- بررسی و تصویب برنامه‌ها و طرحهای پژوهشی پیشنهادی؛ شامل: طرحهای موظفی پژوهشگران بنیاد و طرحهای برونسپاری شده، سرفصلهای آموزشی، طرحنامه و موضوعات همایشها و نشستهای تخصصی و تأیید گزارشهای مربوط؛
- بررسی و پیشنهاد زمینههای توسعه پژوهشی بنیاد، بهسازی ساختار گروههای پژوهشی، بهبود شرایط تحقیق و رفع موانع آن؛
- بررسی و اعلام نظر درخصوص تأسیس نشریات ادواری و وبگاههای علمی و اطلاعرسانی بنیاد؛
- تدوین اصول کلی و چارچوب قراردادهای پژوهشی، آییننامههای نگارشی، پژوهشی، شیوهنامه پرداخت حقالزحمه کارهای پژوهشی و فرمهای ارزیابی، تدوین ضوابط جذب، ترفیع و ارتقای پژوهشگران بنیاد و بررسی و تأیید صلاحیت علمی داوطلبان جذب، ترفیع و ارتقا و تعیین کارانهها؛
- مساعدت و همفکری در جستوجو و پیشنهاد فرصت‌های تفاهم و همکاری با نهادها و مراکز داخلی و خارجی؛
- بررسی و تصویب فهرست ارزیابان آثار پژوهشی بنیاد؛
- تصویب نشر کتاب و دیگر محصولات بنیاد، شمارگان و کیفیت آنها؛
- بررسی و تصویب سفرهای علمی، بورسهای تحصیلی و فرصت‌های مطالعاتی پژوهشگران بنیاد طبق ضوابط و مقررات؛
- تدوین اولویت‌های حمایتی از پروژههای پژوهشی و پایاننامههای حوزوی و دانشگاهی و تصویب مصادیق آن؛
- بررسی و تأیید اعضای شورای علمی گروههای پژوهشی؛
- دیگر وظایف ارجاع شده از سوی رئیس بنیاد و هیئت امنا.
تبصره: شورای پژوهش و نشر میتواند بخشی از وظایف خود را به کارگروه‌های تخصصی واگذار نماید.
تبصره: شورای علمی هر گروه پژوهشی مرکّب از محققان (اعم از رسمی و پیمانی) به علاوه چند تن از صاحبنظران آن رشته تا سقف نُه تن (به پیشنهاد مدیر گروه، تأیید شورای پژوهش و نشر و حکم رئیس بنیاد) میباشد و وظایف و اختیارات ایشان مطابق آییننامههای داخلی بنیاد خواهد بود.
ماده بیست و یکم - تصمیمات شورای پژوهش و نشر پس از امضا و ابلاغ رئیس بنیاد لازم‌الاجرا است.
هـ : واحدهای علمی
و) بازرس
ماده بیست و دوم - بازرس بنیاد توسط مجمع عمومی برای دوره یکساله تعیین میشود و انتخاب مجدد وی بلامانع است.
تبصره: بازرس نمی‌تواند در معاملاتی که با بنیاد یا به حساب بنیاد انجام می‌گیرد به طور مستقیم یا غیر مستقیم ذینفع باشد.
ماده بیست و سوم - بازرس باید درباره صحت صورت دارایی و صورتحساب دوره عملکرد و حساب سود و زیان و ترازنامهای که رئیس بنیاد برای تسلیم به مجمع عمومی (مؤسس) تهیه میکند و درباره صحت مطالب و اطلاعاتی که رئیس بنیاد در اختیار مجمع عمومی (مؤسس) گذاشته است و همچنین درباره رعایت مقررات و آییننامهها و برنامه و بودجه مصوب مجمع عمومی (مؤسس)، اظهارنظر و گزارش جامعی راجع به وضع موجود به مجمع عمومی (مؤسس) تسلیم کند. گزارش بازرس باید حداقل ده روز قبل از تشکیل جلسه مجمع عمومی (مؤسس) به رؤیت هیئت امنا برسد.
تبصره: رئیس بنیاد موظف است پس از انقضای هر سال مالی، صورت دارایی و دیون مؤسسه را در پایان سال و همچنین ترازنامه و گزارش عملکرد بنیاد را به ضمیمه گزارش درباره فعالیت و وضع عمومی بنیاد، بیست روز قبل از تاریخ مجمع عمومی سالانه در اختیار بازرس بگذارد تا پس از رسیدگی، با گزارش بازرس به مجمع عمومی تقدیم شود.
ماده بیست و چهارم - مؤسس در هر موقع میتواند بازرس را عزل کند به شرط آنکه در همان موقع جانشین وی را انتخاب نماید.
فصل سوم: مقررات مالی بنیاد
ماده بیست و پنجم - سال مالی بنیاد از اول فروردین ماه هر سال آغاز و در پایان اسفندماه همان سال ختم میشود و ترازنامه نیز برای سال مالی تنظیم میگردد.
ماده بیست و ششم - منابع مالی و بودجه سالانه بنیاد از محل اعتبارات آستان قدس رضوی، کمکها، قرض و تسهیلات، هدایا، موقوفات، تبرعات، وجوه شرعی و درآمدهای بنیاد تأمین میشود.
ماده بیست و هفتم - امضای چکها و دیگر اسناد و اوراق بهادار و تعهدآور و حسابهای بنیاد، توسط رئیس بنیاد و یک تن دیگر به انتخاب هیئت امنای بنیاد صورت می‌گیرد.
فصل چهارم: انحلال و تصفیه بنیاد
ماده بیست و هشتم - انحلال و تصفیه بنیاد و نیز هر موضوع دیگری که در این اساسنامه پیش بینی نشده است، بر اساس تصویب مجمع عمومی و مطابق با مقررات آستان قدس رضوی و قوانین کشور به مورد اجرا گذارده خواهد شد.
این اساسنامه مشتمل بر یک مقدمه، چهار فصل، بیست و هشت ماده و یازده تبصره در تاریخ 1397/10/7 به تأیید تولیت معظّم آستان قدس رضوی رسید.