مجید کافی، در اولین نشست از سلسله نشستهای همایش ملی (الگوی زندگی عفیفانه با رویکرد اسلامی) با موضوع «مسئله چیست؟ عفاف یا حجاب؟»، که به همت نمایندگی قم بنیاد پژوهشهای آستان قدس رضوی در محل تالار امام مهدی(عجل الله) پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی قم برگزار شد، اظهار داشت: باید بیش از هر چیز به مسئله خویشتنداری اجتماعی تمرکز کنیم چرا که این موضوع، مهمترین عامل بازدارنده از آسیب های مختلف اجتماعی و فردی است.
وی با بیان این که بین خویشتنداری فردی و خویشتنداری اجتماعی تفاوت وجود دارد، گفت: اگر در یک جمعی، همه افراد خویشتندار باشند، آن جمع، یک جمعی است که همه خویشتندار خواهند بود؛ اما خویشتنداری اجتماعی یعنی شرایطی در اجتماع وجود دارد که همه افراد جامعه در مسیر خویشتنداری قرار می گیرند؛ در بحث عفت و رعایت عفاف در جامعه هم، دقیقاً همین امر صادق است.
این استاد دانشگاه با بیان این که گاهی ساختار اجتماعی یک جامعه، ما را به سمت عفت یا بی عفتی سوق میدهد، گفت: اگر ما خود را به خویشتنداری جنسی محدود کنیم، صحیح نیست؛ مضاف بر این که در همین موضوع خویشتنداری جنسی هم فقط روی یکی از شاخههای آن یعنی تحریک شدن یا نشدن تمرکز کردیم که بحثی کاملاً ناقص است.
وی تصریح کرد: بحث عفت در قرآن کریم، بحثی بسیار محدود است و میفرماید افراد مجرد که شرایط ازدواج ندارند، عفت داشته باشند تا بعد از ازدواج و در کانون خانواده نیازهایشان برطرف شود؛ اما اگر میخواهیم عفت را توضیح دهیم باید از معنای قرآنی آن فراتر رفته و معنای آن را توسعه دهیم؛ کاری که در روایات مشاهده میکنیم.
کافی با بیان این که باید قبول کنیم پروژه عفاف و حجاب، موفق نبوده است، گفت: جامعه مطلوب ما، جامعهای است که هم عفت و هم حجاب در آن رعایت میشود؛ اما اگر فقط و فقط خواستیم بین حجاب و عفاف یکی را در اولویت قرار دهیم، آن اولویت باید عفاف باشد.
وی اضافه کرد: گاهی رابطه حجاب و عفاف را رابطه سمبل و نماد تعریف میکنند و میگویند حجاب نماد عفاف است؛ در این موضوع که حجاب را سمبل و نماد عفاف دانستهاند، یعنی حجاب داشتن یک زن، نماد اعتقادات درونی او میباشد و به ظاهر تا اینجا مشکلی نیست؛ اما اگر در موضوع نمادگرایی، کمی بیشتر تمرکز کنیم، گفته شده است که اگر نمادی بهتر از نماد قبل، توانست معنایی را منتقل کند، باید آن نماد قبلی را کنار گذاشت؛ امروز و در جامعه ما، حجاب یک رفتار، یک اجبار و یک هنجار اجتماعی است و لذا نمی توان به عنوان یک سمبل و نماد آن را تعریف کرد؛ چرا که ما به یک زنی هم که اعتقادی به حجاب ندارد، اجبار میکنیم که حجاب داشته باشد؛ و در چنین شرایطی است که بسیاری از مردم از خود میپرسند آیا زن محجبه غیر عفیف نداریم؟
عضو شورای دانشنامه و مدیر گروه علوم انسانی دانشنامه زن مسلمان، با تصریح بر این که امروز خیلی از خانمهای ایرانی که شاید از نظر برخی بد حجاب هم باشند، عفیف هستند، گفت: موضوع عفت یک موضوع بسیار کلی و فراگیری است که در موضوع حجاب خلاصه نمیشود و این توهم عرفی ما هست که حجاب را همپای عفاف میبینیم در حالی که این طور نیست؛ امروز برخی از دینداران جامعه ما، تصوری غلط دارند که اگر زنی خود را آرایش کرد، شاید مشکلی از لحاظ اعتقادی دارد در حالی که بسیاری از این زنان، نماز میخوانند و روزه میگیرند و عفیف هم هستند.
این استاد دانشگاه با بیان این که در ۴ دهه گذشته تاریخ انقلاب، گرفتار برداشتهای غلط و عملکردهای غیر کارشناسی از موضوع حجاب و عفاف شدهایم، گفت: اگر ما توانستیم ساحتهای پنج گانه انسان را مورد توجه قرار دهیم و در مسیر درست، آن ها را تثبیت و نهادینه کنیم، یکی از برون دادهای رفتاری او، مسئله حجاب خواهد بود؛ از جمله این ساحتهای پنجگانه انسان، ساحت بینش، ساحت گرایش و ساحت اراده است که برای مثال موضوع ایمان طبق آیات قرآن کریم، ریشه در سه ساحت ذکر شده دارد.
وی تصریح کرد: ما در چهل سال گذشته، خیلی در مورد حجاب حرف زدیم و روی آن تمرکز کردیم، اما به همین میزان، بینش ها و گرایش و ارادههای افراد جامعه را تقویت نکردیم در حالی که باید سه ساحت یاد شده را تقویت کرد؛ و الا صرف تمرکز روی موضوع حجاب، در ساحت های گفتاری و رفتاری خود را نشان نخواهد داد.
کافی با بیان این که باید به جای سرمایه گذاریهای قبلی، روی موضوع ساحتهای درونی انسانها سرمایه گذاری کنیم، گفت: به نظر بنده اگر در ۴۰ سال گذشته روی موضوعات دیگری کار شد، از این به بعد روی موضوع بینش ها کار کرد و ارادهها را تقویت نمود.
وی با بیان این که عفاف در روایات ائمه اطهار(علیهم السلام)، به عنوان یک موضوع جنسیتی نیست، گفت: عفاف زن و مرد نمیشناسد و اصلاً بحث جنسیتی نیست، اما حجاب یک امر جنسیتی است و لذا اگر روی بخشی از جامعه مثل بانوان تمرکز کنیم، مسائل مختلفی در جامعه پیش میآید که نمونه آن دعواهای جنستی، حقوق زنان و ... است و یا این که برخی زنان در مقابل اعتراض مردان در خصوص حجاب میگویند تو باید چشم خودت را مواظبت کنی و نگاه بد نداشته باشی؛ لذا باید بیش از حجاب، روی بحث عفاف تمرکز کنیم.
عضو شورای دانشنامه و مدیر گروه علوم انسانی دانشنامه زن مسلمان، با بیان این که جامعه مطلوب، جامعهای است که هم زن و هم مرد آن عفیف باشند، گفت: به اعتقاد بنده این طور نیست که اگر زنی حجاب کاملی نداشت، غیر عفیفه است؛ لذا باید روی بحث عفاف بیشتر بحث کرد.
وی با انتقاد از رفتارهای تحکم آمیز در جامعه ما در خصوص بحث حجاب، گفت: برای نهادینه کردن یک رفتار در جامعه و مثلاً موضوع حجاب، نمیشود از تحکم استفاده کرد، چرا که تحکم در این موضوعات محکوم به شکست است.