به مناسب دهه کرامت، نشست تخصصی با عنوان تراث حکمی امام رضا(علیه السلام) به همت بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی با همکاری مجمع عالی حکمت اسلامی شعبه مشهد برگزار شد.
در این نشست که در محل مجمع عالی حکمت اسلامی شعبۀ مشهد برپا شد، مدیر عامل بنیاد پژوهش‌های اسلامی و جمعی از محققان و استادان و دانش‌‍پژوهان حوزه و دانشگاه حضور داشتند.
حجت الاسلام دکتر محمد تقی سبحانی در این نشست تخصصی دستگاه معرفتی رضوی و اهل بیت (علیهم السلام) را تشریح کرد و گفت: نکته اول این است که معارف حکمت رضوی مجموعه‌ای مستقل و ممتاز از دستگاه‌های معرفتی فکری بشری است؛ امام رضا (علیه السلام) در زمانی لب به سخن می‌گشاید و مجموعه این میراث را عرضه می‌کند که چند ویژگی در جهان اسلام و در محیط ایشان وجود دارد؛ نخست آنکه تشیع از مراحل نخستین اعتقادی خود گذشته و جامعه اعتقادی شیعه به دوره بلوغ رسیده است.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ویژگی دیگر جهان اسلام در عصر رضوی را شکل گیری واگرایی‌های معرفتی در جامعۀ رقیب و جریان فکری اهل سنت دانست و بیان کرد: در آن دوره مکتب‌ها و مذهب‌های کلامی به طور کامل نمودار شده بود و آنچه که بعدها ما به عنوان مذاهب اسلامی و مذاهب کلامی نامیدیم، نقطه آغاز شکل گیری‌اش از دوران حیات امام رضا(علیه السلام) است. چنانکه در درون جریان‌های کلامی به تدریج اندیشه‌های مختلف در حال بروز و ظهور بود.
دکتر سبحانی ویژگی سوم آن دوره را حضور فعال رؤسای ادیان برشمرد و تصریح کرد: زمینۀ عرضۀ اندیشه‌های آنان فراهم شده بود و امام(علیه السلام) در مواجهه با این اندیشه‌ها، معارف خود را عرضه کرد.
وی گفت: نکتۀ چهارم اینکه عصر رضوی، عصر ترجمۀ آثار فلسفی و غیر فلسفی به زبان عربی بود؛ اگر در گذشته یعنی در دوران صادقین (علیهم السلام) معارف کلامی و فلسفی دیگران در قالب شفاهی عرضه شده بود، در این دوره به کم کم میراث مکتوب هم به آن اضافه شد.
حجت الاسلام دکتر محمد تقی سبحانی در جمع‌بندی سخنان خود بیان کرد: وقتی ما از میراث حکمی رضوی سخن می‌گوییم، باید بدانیم که نظام معرفتی مستقل و دارای زنجیره‌های اعتقادی محکم و در یک دستگاه کاملاً منسجم و هدف‌مند تعبیه شده است؛ این از آن جهت مورد تأکید است که بسیاری از افراد که به دنبال روایات اعتقادی و معارف اهل بیت(علیهم‌السلام) رفته‌اند و از جمله در باب امام رضا (علیه السلام) شرح نگاشته‌اند، دست به گزینش و اقتباس زده‌اند و جمله یا عبارتی از مجموعۀ خطبه یا مناظره استخراج می‌کنند و آن را شاهدی بر مدعای خود می‌گیرند و این یک خسارت و خیانت بزرگ است؛ چنانکه در دنیای امروز و درعالم تفکر، هیچکس اجازه نمی‌دهد که با اخذ به گوشه‌ای از سخنان او، مطالبش را تفسیر کنند؛ بنابراین مجموعۀ معارف رضوی باید کنار هم بنشیند تا آن معرفت به خوبی خود را نشان دهد.
در بخش دیگری از این نشست همچنین حجت الاسلام دکتر علی رضایی تهرانی سخنانی در باب تراث حکمی رضوی و پیدایش فلسفه شیعی ایراد کرد.
حجت الاسلام دکتر علی رضایی تهرانی گفت: در بحثی که امروز واژۀ تراث را به کار میبریم، مراد میراث مکتوب نیست؛ بلکه مصداق آن چیزی است که از کلام، سیره، عمل و تقریر ولی خدا، امام رضا(علیهالسّلام) صادر شده است؛ بنابراین، تراث حکمی یعنی آن گفتار یا رفتار یا نوشتاری از علی بن موسی الرضا(علیهالسّلام) که مضمونش و پیامش حکمت است.
دکتر رضایی تهرانی با بیان اینکه اگر مراجعهای به سخنان امام رضا(علیهالسّلام) داشته باشیم، میبینیم که ایشان از امامانی است که در مقولۀ حکمت و فلسفه مطالبی بیش از برخی دیگر امامان دارد، تصریح کرد: موضوعات فراوانی داریم که می‌تواند جایگاهی در فلسفۀ شیعی داشته باشد، خداشناسی، معرفتشناسی، امکان، حدوث، علم، اراده، خلقت و ایجاد، نفی تسلسل، بحث تلازم ماهیت و امکان و مباحثی از این دست.
گفتنی است در بخش دیگری از این نشست کتاب «بنیادها و پیامدهای خداشناسی صدالمتألهین» تألیف دکتر روح‌الله زینلی رونمایی شد.