حجت الاسلام والمسلمین میر معزی در همایش علمی «سیره امام رضا(علیه السلام)، آموزه ها و کارکردها» که با همکاری بنیاد پژوهش‌های اسلامی نمایندگی قم در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار شد، اظهار داشت: از مباحث مهمی که مغفول مانده و در کلمات معصومین به وفور دیده می شود و ما کمتر روی آن کار کرده ایم، بحث علل تشریع احکام الهی است.
وی گفت: در کلمات ائمه معصومین در رابطه با علل احکام مطالب زیادی بیان شده است و در طلیعه خطبه فدکیه حضرت زهرا(سلام الله علیها) به بخش زیادی از آن علل اشاره شده و نیز در کلمات امام رضا(علیه السلام) در نامه ای که محمد بن سنان به امام (علیه السلام) می نویسد و از ایشان سؤالاتی درباره علل تشریح احکام می پرسد و امام حدیث مفصلی در این زمینه بیان می کنند که بی نظیر است.
معاون پژوهش حوزه های علمیه افزود: شاید علت اینکه این بحث بین محققین و علما تا حدودی مغفول مانده، این باشد که شاید در فقه فردی، فقهی که به استنباط احکام عبادی می پردازد این علل چندان مهم نباشد.
وی ادامه داد: شیخ صدوق کتابی را در این خصوص قرن ها پیش می نویسد، اما بعد از ایشان، کار جدی در این زمینه نشده است، لذا از نگاه فقه فردی شاید بی اهمیت جلوه کند، اما وقتی ادعا می کنیم فقه اداره کننده فرد و جامعه است و فقه نظام ساز است و نظام اسلامی را بر اساس فقه بنا می کنیم اهیمت آن نمایان می شود.
حجت الاسلام والمسلمین میر معزی تصریح کرد: اگر ما به علت حکم، توجه نکنیم نمی توانیم ساختار ها و فرایند های یک نظام را طوری تعریف کنیم که زمینه لازم برای تحقق آن حکم فراهم و یا زمینه لازم برای ترک حرامی در جامعه فراهم شود؛ مثلا مرحوم آیت الله حائری بیان می کرد، اگر ما فلسفه و علت حرمت ربا را ندانیم نمی توانیم نظام پولی و مالی را بر پا کنیم که در آن حقیقت ربا نیست.
وی روایتی از امام رضا(علیه السلام) بیان کرد که در مقام بیان علل تشریح احکامی مثل ربا و زکات را این گونه بیان می دارد که اثر زکات برای قوت فقرا و محافظت از اموال اغنیا است و اگر در جامعه ای اغنیا یک طرف و فقرا یک طرف دیگر باشند این دو گانگی وحدت را از بین می برد و به دنبال آن بحران های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی رخ خواهد داد.
معاون پژوهش حوزه های علمیه افزود: در این حدیث خدا ربا را حرام کرد، چون موجب فساد اموال می شود و در جامعه ربوی اموال در نیاز جامعه به کار گرفته نمی شود و امام رضا(علیه السلام) می فرماید این، مثل این است که در قرآن آمده اجتناب شود از این که به سفیه مالش را بدهند چون ممکن است آن مال را در راه خودش به کار نبرد.
وی ابراز کرد: وقتی ربا در جامعه ادامه یابد معروف در جامعه رخت بر می بندد و امام(علیه السلام) نیز در این خصوص می فرماید یکی ازعلل تحریم ربا این است که مردم سود پرست می شوند و لذا فرق ریشه ای نظام سرمایه ای با نظام اسلامی در همین است که ربا عنصر متناسب با نظام سرمایه داری است.
حجت الاسلام و المسلمین میر معزی با تأکید بر این که امام رضا(علیه السلام) چقدر دقیق از منظر فقه نظام ساز علل تشریع احکام را بیان می کند در بخش دیگری از سخنان خودعنوان کرد: چند طرح بنیادین در حوزه علمیه تدوین شده که اگر عملی شود حوزه از جهت پژوهش جهشی پیدا می کند.
وی ادامه داد: یکی از آن طرح ها بحث نظام آموزش پژوهش محور است و لذا اگر اتفاق مهمی در عرصه پژوهش بیفتد این است که باید نظام آموزش متحول شود و از یک نظام حافظه محور به یک نظامی که بارور است تبدیل شود و علاوه بر تعلیم و تعلم و یادگیری آنچه که قبلا تولید شده، طلبه پرورش پیدا می کند برای تولید حرف نو و انگیزه برای جست و جوی علمی و پژوهش علمی که این باید در روح طلبه نهادینه شود.
معاون پژوهش حوزه های علمیه به درخت واره علوم اسلامی اشاره کرد و گفت: درخت واره علوم اسلامی و اینکه چه تعاملی بین این علوم وجود دارد در ساماندهی وجه علمی حوزه بسیار مهم است و زمانی که می خواهیم به نشریات، مؤسسات علمی و غیره مجوز دهیم اگر در کنار این درخت واره نقشه جامع علمی داشته باشیم با یک نگاه روشن می توانیم علم را در حوزه ساماندهی کنیم.
وی گفت: در خصوص علوم انسانی اسلامی نیز دست نیاز به سمت اهل نظر و اندیشمندان این حوزه دراز می کنیم تا بتوانیم از دانش آن ها نیز بهره ببریم.
گزارش تصویری
اخبار مرتبط: