استاد دکتر مرتضی کریمی‌نیا، در نشست تخصصی «اهمیت نسخه شناسی قرآنی و ضرورت تحول آن»، که در 14 بهمن ماه سال جاری، با حضور جمعی از پژوهشگران و محققان گروه مطالعات قرآنی بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی در تالار شیخ طوسی بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی برگزار شد، سبک‌های مختلف کتابت قرآن در قرن‌های مختلف و فواید نسخه نویسی و تحولات آن را تببین کرد.
مرتضی کریمی نیا گفت: به تقریب در سراسر موزهها و گنجینههای دنیا میتوان نسخه‌های خطی قرآن را دید که با خطوط مختلف اسلامی (کوفی، حجازی، نسخ و ریحان) کتابت شدهاند. قرآن‌های خطی هم از حیث تاریخ کتابت و اثبات اصالت قرآن و هم در بررسی علوم قرآنی (همچون علم قرائات، علم رسم المصحف، جمع و تدوین قرآن، علم وقف و ابتدا و علائم به کار رفته برای آن، تقسیمات قرآن و نظام شمارشی آیات)، حائز اهمیت بوده و همچنین از دیدگاه ارزش‌های هنری به کار بسته در نسخ مانند نوع خط و تذهیب نیز قابل توجه است.
این پژوهشگر، با بیان اینکه، آشنايی با تمامی دستاوردهای علمی دنيای جديد از هر نوع و روشی برای عالمان و محققان ما ضرور است، اظهار کرد: بخش مهمي از مطالعات قرآنی و تفسيری امروز به زبان عربی در جهان عرب و به ويژه در شمال آفريقا توليد می‌شود که بخشی بزرگ از آن در فضای علمی ما ناپيداست.
کریمی‌نیا در این نشست به تشریح دسته‌بندی انواع قرآن‌نویسی، نخستین نسخه‌هایی که باید تفکیک شود، نسخه شناسی حجازی یا مایل، سبک جدید کوفی شامل کوفی مشرقی و ایرانی، انواع خطوط مختلف غیر کوفی و... پرداخت.
این پژوهشگر علوم قرآنی، با اشاره به تفاوت نسخه‌های حجازی و کوفی تصریح کرد: سطر‌بندی نامنظم، استفاده حداکثری از پوست، عدم وجود تذهیب و سرسوره‌نگاری، مصاحف عمودی، رسم ناقص در کتابت صداها و نشانه‌گذاری پایان آیات از ویژگیهای نسخه‌های حجازی است.
وی، همپچین افزود: از قرن اول تا پایان قرن سوم، قرآن‌های حجازی و کوفی کاتب مشخصی ندارند. این قرآن‌ها به طور معمول به اهل بیت(ع) نسبت داده می‌شوند. تنوع خطوط در قرون میانه به وجود آمده است و در نسخ کوفی، آرام آرام، به سمت نسخی که راحت‌تر خوانده می‌شود می‌رویم.
کریمی‌نیا، به فواید و ارتباط نسخه شناسی قرآن اشاره کرد و گفت: یکی از فواید نسخه شناسی این است که نسخه شناسان، مهم‌ترین آثار عالمان گذشته و نسخه‌های کهن را می‌شناسند و می‌توانند قدمت، اهمیت و ارتباط آن نسخه با دیگر آثار مرتبط را شرح دهند. اگر این آثار نبودند ما هیچ اطلاعی از قرون 5 و 6 نداشتیم.
وی در ادامه با تشریح شاخه‌های مختلف علوم قرآنی و ارتباط آن‌ها با یکدیگر، عنوان کرد: تاریخ هنر معماری، تاریخ ادبیات، تاریخ اجتماعی، تاریخ صنایع، از شاخه‌های مختلف علوم قرآنی به شمار می‌روند که به لحاظ خوشنویسی، تذهیب، معماری با الگوهای هنری و گیاهی در قرآن، نسخه‌های قرآنی از حیث ترجمه‌های فارسی قدیم و ... از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.