طرح پژوهشی فلسفه برای کودکان در گروه اخلاق و تربیت اسلامی بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی در حال پژوهش است. در این طرح، چگونگی اجرا شدن این برنامه در کشورهای مختلف بررسی گردیده و با توجه به تأکید اسلام بر تعقل و تفکر، ضرورت و کارکرد فلسفه برای کودکان و اهمیت پیادهسازی آن در ایران تبیین شده است.
امروزه در عصری که به درستی «عصر ارتباطات» نام گرفته است، آدمیان از بام تا شام در معرض ایدهها و اندیشههایی قرار گرفتهاند که رسانههای همگانی و شبکههای اجتماعی بیهیچ چشمداشتی در اختیار آنان میگذارند. این رسانهها و شبکهها خوراک فکری مردم را سخاوتمندانه فراهم میسازند و از این رهگذر به آنان تلقین میکنند که دیگر نیازی به فکر کردن نیست؛ زیرا متخصصان پیشاپیش فکر همه چیز را کردهاند و بهترین کالاهای فکری را تأمین نمودهاند. مردمان این عصر دچار تنبلی فکری گردیدهاند و دیگر نیازی نمیبینند که خود را به زحمت اندازند و در باب امور مهم زندگی خویش تأمل و اندیشهورزی کنند. البته این تنبلی فکری از یک سو حاصل کارکرد بیبدیل رسانههاست و از دیگر سو نتیجۀ نظامهای سنتی آموزش و پرورش است که با حاکم ساختن پارادایم ناکارآمد حافظهمحوری به جای تفکرمحوری، پرورش شهروندانی خردورز و خلاق را به فراموشی سپردهاند.
در این میان، پارادایم نوینی با عنوان «فلسفه برای کودکان» در دهۀ 1970 میلادی پای به عرصۀ تعلیم و تربیت میگذارد که اصل را بر تفکرمحوری نهاده و میکوشد کودکانی را پرورش دهد که از قدرت تشخیص، استدلال و داوری برخوردار باشند. این برنامه با وارد ساختن فلسفه به مدارس، مهارتهای تفکر انتقادی، تفکر خلاق، تفکر جمعی و تفکر مسئولانه را به کودکان و نوجوانان میآموزد. البته فلسفه در اینجا به معنای رایج فلسفههای آکادمیک نیست، بلکه مقصود از آن، آموزش خردورزی و نحوۀ تفکر فلسفی است. فلسفه برای کودکان هماکنون در بیش از سی کشور در حال اجراست و در هر یک از این کشورها به اقتضای فرهنگ و سنتهای بومی، تغییراتی یافته است. در پژوهش حاضر، چگونگی اجرا شدن این برنامه در کشورهای مختلف بررسی گردیده و با توجه به تأکید اسلام بر تعقل و تفکر، ضرورت و کارکرد فلسفه برای کودکان و اهمیت پیادهسازی آن در ایران تبیین شده است. همچنین کوشیده شده که با توجه به اقتضائات فرهنگ اسلامی و ایرانی کشور ما، پیشنهادهایی برای ترسیم الگوی بومی آن ارائه گردد.
رهبر اندیشمند انقلاب در این باره فرمودهاند: «امروز در کشورهای پیشرفتۀ مادی دنیا، یکی از کارهای اساسی و یک رشتۀ مهم، تدریس فلسفه برای کودکان است. خیلی ها در جامعۀ ما اصلاً تصور نمیکنند که برای کودک هم فلسفه لازم است. برخی تصور میکنند فلسفه به معنای یک چیز قلمبه سلمبهای است که یک عدهای در سنین بالا به آن توجه میکنند؛ این نیست. فلسفه شکل دادن فکر است، یاد دادن فهم کردن است، ذهن را به فهمیدن و تفکر کردن عادت دادن است؛ این از اول باید به وجود بیاید. قالب مهم است، اگرچه محتوا هم در همین فلسفۀ کودکان حائز اهمیت است. اما عمده شیوه است؛ یعنی کودک از اول کودکی عادت کند به فکر کردن، عادت کند به خردورزی، این خیلی مهم است...».
این نوع فلسفه، هماکنون در بیش از سی کشور در حال اجراست و در هر یک از این کشورها به اقتضای فرهنگ و سنتهای بومی، تغییراتی یافته است.
در این طرح پژوهشی کوشیده شده که با توجه به اقتضائات فرهنگ اسلامی و ایرانی کشور ما، پیشنهادهایی برای ترسیم الگوی بومی آن ارائه گردد.
طرح فلسفه برای کودکان، ضرورتها و رویکردها در گروه اخلاق و تربیت اسلامی توسط محمود نظری پور پژوهشگر و محقق علوم اسلامی در حال تدوین است که به زودی پا به عرصه نشر خواهد گذاشت.