به گزارش اداره روابط عمومی و بین‌الملل بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، دکتر رضا نقدی پژوهشگر گروه فرهنگ و سیره رضوی بنیاد ارائه‌دهنده و دکتر ابوالفضل حسن‌آبادی و دکتر حمیده شهیدی نیز از ناقدان این جلسه بودند.
رضا نقدی پژوهشگر گروه فرهنگ و سیره رضوی بنیاد در ابتدای این نشست عنوان کرد: تاریخ و تشکیلات آستان قدس رضوی از زمان شهادت حضرت رضا (ع) آغاز شد و از همان ابتدا خادمانی برای رسیدگی به امور حرم استخدام شدند.
وی بابیان اینکه حسین بن ساعد بربری از اقوام مادر امام رضا (ع) نخستین خادم حرم مطهر بود تصریح کرد: مزار هارون‌الرشید یکی از بزرگ‌ترین خلفای عباسی در کنار مرقد مطهر امام رضا (ع) بود و به همین رقابتی بین شیعیان و طرفداران هارون‌الرشید وجود داشت؛ اما از زمان شهادت امام رضا (ع) بیشتر شیعیان برگرد امام رضا (ع) جمع شدند و در اطراف مزار حضرت سکونت گزیدند.
وی افزود: در قرن 4 هجری و در دوره سامانیان حرم رفته‌رفته گسترش یافت اما باوجود گسترش فوق‌العاده حرم، اسناد کمی در خصوص تشکیلات حرم وجود داشت اما پس از سقوط عباسیان حرم بیشتر موردتوجه قرار گرفت. تشکیلات در دوره تیموری گسترش یافت و با رسمیت یافتن تشیع توسط شاه اسماعیل صفوی، حرم به‌عنوان کانون شیعی مطرح شد.
وی در ادامه بابیان اینکه تشکیلات آستان قدس رضوی از دوره شاه‌طهماسب صفوی به‌صورت رسمی آغاز شد، گفت: بسیاری از تشکیلاتی که در حرم است به دوره صفویه برمی‌گردد و در این دوره بارگاه نورانی امام رضا (ع) به‌عنوان یکی از اماکن مقدس در جهان اسلام و مرکز خیریه‌‌ای که بیشترین موقوفات را داشت، شناخته شد.
این پژوهشگر حوزه فرهنگ و سیره رضوی تصریح کرد: با سقوط صفویه و حمله افغان‌ها به ایران بسیاری از موقوفات غصب شد و پس‌ازآن جانشینیان تیمور توجه چندانی به تشکیلات حرم نداشتند.
وی در ادامه خاطرنشان کرد: در دوره قاجار -تا دوره فتحعلی شاه- وضعیت آستان قدس رضوی به‌هم‌ریخته است و تشکیلات سرانجامی ندارد اما از زمان فتحعلی شاه موقوفات آستان قدس رضوی سرانجام می‌گیرد.
نقدی ابراز کرد: در اواخر دوره قاجار اسناد، سفرنامه‌ها و کتاب‌ها در مورد آستان قدس رضوی نوشته می‌شود؛ مطلع‌الشمس ازجمله آثاری است که بر اساس آن اسناد، کتاب‌ها و سفرنامه شماری از تشکیلات آستان قدس رضوی ارائه‌شده است.
ابوالفضل حسن‌آبادی به‌عنوان ناقد این کرسی ترویجی در نقد کتاب «تاریخ و تشکیلات آستان قدس رضوی» گفت: چند مسئله با محوریت وقف از اهمیت بسزایی برخوردار است؛ چرایی تاریخ و تشکیلات آستان قدس رضوی و تفاوت بین تاریخ تشکیلات اداری و وقف، از موضوعات قابل‌تأملی است که باید به آن توجه شود.
وی همچنین به اهمیت جنبه کاربردی پژوهش در حوزه تاریخی آستان قدس رضوی اشاره کرد و گفت: یکی از مسائلی که باید بیشتر به آن توجه شود اهمیت کاربردهای پژوهش برای آستان قدس رضوی است.
حسن‌آبادی بابیان اینکه یکی از مدونترین تاریخهای نهادهای وقفی در دنیا را دارد؛ تصریح کرد: این امتیاز مثبت و ویژه‌ای است که متأسفانه کمتر از آن استفاده کرده‌ایم.
وی اضافه کرد: پژوهشهای وقفی در آستان قدس رضوی بیشتر توصیفی است درحالی‌که این مجموعه نهادی است که پیوستگی تاریخی دارد.