لطفاً در ابتدا در خصوص ضرورت ترجمه آثار دینی و به‌ویژه آثار عاشورایی توضیحاتی بفرمایید؟
با توجه به اینکه ظهور و بروز اولیه دین اسلام در جغرافیای عربی و میان اقوام و قبایل عرب بوده، طبیعی است که متون مقدس و مبنایی اسلام به زبان عربی باشد. با گسترش مرزهای اسلام و رسیدن این آیین به سرزمین‌های غیرعربی تمام عالمان این سرزمین‌ها که نه عرب بودند و نه در محیط عرب‌زبان حضور داشتند، هرزمان می‌خواستند در حوزه دین یا دیگر حوزه‌ها مثل تاریخ، سیره و تراجم به تألیف دست بزنند، متون و کتاب‌هایشان را به زبان عربی می‌نوشتند؛ زیرا که زبان عربی به زبان علمی دین و فصل مشترک تمام عالمان مسلمان از اقوام و ملل مختلف بدل شده بود؛ بنابراین ما با شمار انبوهی از کتاب‌های قرآنی، تفسیری، حدیثی، تاریخی و دیگر کتب روبرو هستیم که به زبان عربی نوشته‌شده‌اند و حجم انبوهی از معارف و آموزه‌های آسمانی را در خود جا داده‌اند و در حقیقت سنگ بنای اعتقادات و باورهای ما هستند. ما به‌عنوان مسلمان از یک‌سو مشتاق این معارف و آموزه‌ها هستیم و از سوی دیگر به علت اختلاف زبان اغلب قادر به ارتباط مستقیم و آگاهی بی‌واسطه از این متون و کتب نیستیم. اینجاست که به دامان ترجمه پناه می‌بریم و ضرورت ترجمه متون دینی آشکارتر می‌شود.
اما درباره ضرورت ترجمه آثار عاشورایی باید گفت، سه واقعه عاشورا، غدیر و ظهور، سه رکن استوار بنای تشیع هستند و ارتباط و کنش این سه رخداد تاریخ‌ساز شایسته پژوهش مستقل‌اند؛ اما مشخصاً درباره واقعه عاشورا باید گفت که این حادثه عظیم به‌راحتی ظرفیت و قابلیت جهانی‌شدن را دارد؛ چراکه یک جهان عشق است و یک دنیا زیبایی و زبان عشق و زیبایی درگرو زمان و مکان و نژاد و دین نیست و هر انسان آزاده‌ای این زبان را می‌فهمد و البته پذیرای آن می‌شود و به همین خاطر است که امروزه از شیعه و سنی گرفته تا مسیحی و هندو، همه عاشق و دلباخته حسین‌اند. واقعه‌ای چنین ارزنده و فراگیر و این داستان بلند و عاشقانه را که در حقیقت میراث حقیقی همه بشریت است باید برای همگان گفت و از همگان شنید. این گفت‌وشنود هم با ترجمه میسر می‌شود. چون متون دست‌اول تاریخی و مقاتلی که این واقعه را به شرح کشیده‌اند، عمدتاً به زبان عربی هستند، پس ضرورت دارد که ترجمه بشوند و در اختیار پژوهشگری قرار گیرد که مشتاق عاشورا پژوهی است و ازقضا عربی هم نمی‌داند. یا در اختیار سخنران یا مداحی قرار گیرد تا آب را از سرچشمه زلال آن بنوشد.
به‌عنوان مترجم بفرمایید، ترجمه یک متن یا یک کتاب چه سختی‌هایی را می‌تواند به همراه داشته باشد؟
معمولاً در این خصوص با چند مشکل و چالش رایج مواجه هستیم. اولین مورد اختلاف در ساختار زبانی است. هر زبان با یک ساختار ویژه تعریف‌شده است و میزان پیچیدگی این ساختارها با دشواری‌های ترجمه ارتباطی تنگاتنگ دارد.
دومین چالش عبارات و اصطلاحات هر زبان است که معنای منحصر فردی دارد و یک مفهوم، شی‌ء یا کمیت خاص را توضیح می‌دهد. مهم‌ترین مشکل ترجمه عبارات و اصطلاحات این است که نمی‌توان معنایشان را با تعاریف و الفبایی کلمات مطلق آن‌ها پیش‌بینی کرد.
سومین مشکل کلمات مرکب هر زبان هست. ترجمه افعال دوکلمه‌ای و معانی متعدد یک واژه هم از دیگر چالش‌ها و دشواری‌های فن ترجمه است. یک مترجم خوب باید دارای مهارت‌های نوشتاری و دانش زبانی باشد. توجه به جزيیات و تجربه برای رسیدن به موفقیت برای یک مترجم بسیار حائز اهمیت است. افزون بر مشکلات و چالش‌های یادشده زمانی که به سراغ مترجم می‌رویم، او باید از دو مهارت عمده برخوردار باشد؛ اول‌ازهمه مترجم خوب باید درک در زبان مبدأ و همچنین بیان در زبان مقصد داشته باشد. پس مترجم برای درک متن در زبان مبدأ باید دانش زبانی داشته باشد؛ همین‌طور از دیگر مهارت‌هایی که یک مترجم باید دارا باشد، مهارت‌های نوشتاری است تا متن را در زبان مقصد بیان و بازآفرینی کند.
به نظر جنابعالی یک مترجم باید دارای چه ویژگی‌هایی باشد؟
مترجم خوب باید مراقب جزئیات و نکات پنهان متن بوده و اصطلاحات را بشناسد و بتواند معادل‌یابی کند و معنای متناسب را پیدا کند. همچنین باید این توانایی را داشته باشد که اشکالات متن را تصحیح و لحن و سبک آن را در ترجمه خودش منعکس کند. از دیگر ویژگی‌های یک مترجم خوب، این است که هرروز بامطالعه، دایره واژگانی خویش را گسترش دهد و بتواند مفهوم متن را درک کند. مجموع این مهارت‌ها که فقط باتجربه و ممارست به دست می‌آید کار را برای ترجمه مترجم مشکل می‌کند.
محتوای کتاب «بر آستان عاشورا» به چه مباحثی می‌پردازد؟
این کتاب بر اساس تحلیلی از واقعه کربلا با توجه به زیارت وارث نوشته‌شده است و عمده مطالبش حول دو محور می‌چرخد.در اولین محور نویسنده برخلاف بسیاری از کتاب‌های دیگر، به واقعه کربلا در بازه زمانی خلافت یزید تا بازگشت آزادگان کربلا از دمشق نپرداخته، بلکه معتقد است کربلا امتداد ستیز خانواده توحید و شرکت از آغازین روزهای حیات بشر است. ستیزی که هم قطعی است و هم عمیق و فراگیر و ادامه‌دار. البته کربلا برجسته‌ترین و اثرگذارترین نمود این ستیز است. واقعه کربلا ادامه نبرد پیامبران با مشرکان است و به همین سبب زیارت وارث امام حسین را وارث انبیا دانسته‌اند. این ستیز پس از امام هم ادامه داشته و خواهد داشت.
محور دوم لزوم موضع‌گیری درباره واقعه عاشورا است. چه در زمان واقعه و چه پس‌ازآن و تا امروز. نویسنده معتقد است که ناگزیر باید یا در صف امام حسین(ع) و خانواده توحید ایستاد یا در صف یزید و خانواده شرک و راه میانه‌ای وجود ندارد؛ و از طرفی دیگر نمی‌شود هم حسین را دوست داشت و هم خلافت یزید را پذیرفت. سکوت و بی‌طرفی هم در مورد این واقعه پذیرفته نیست. این دوراهی حسین یا یزید یا دوراهی توحید و شرک پیش از امام، در روزگار او و پس از ایشان نیز تا به امروز بوده و هست و درواقع همان تولی و تبری است که مفهومی برگرفته از زیارت وارث است. همان‌گونه که در زیارت عاشورا نیز این آمده است.
مخاطبین این کتاب چه کسانی هستند؟
مخاطب این کتاب تحلیلی، همه طیف‌های جامعه را در برمی‌گیرد. پژوهشگران، دانشجویان، سخنوران و حتی مردم عادی به علت نثر ساده و قابل‌فهم و البته مطالب ارزشمند این کتاب می‌توانند توشه خود را به‌اندازه توانشان از آن بردارند.
مرحوم آیت‌الله شیخ محمدمهدی آصفی نویسنده این کتاب است لطفاً برای آشنایی هر چه بیشتر خوانندگان در خصوص شخصیت این مؤلف توضیحاتی فرمایید.
بله.در حقیقت این کتاب «ترجمه عاشورایی» نوشته‌شده مرحوم آیت‌الله شیخ محمدمهدی آصفی است. ایشان از مجتهدان حوزه علمیه نجف هستند که در فقه، اصول، تفسیر، فلسفه و برخی مسائل اجتماعی و اقتصادی صاحب‌نظرند و همچنین ایشان دارای تألیفات بسیار و از مبارزان علیه رژیم بعثی عراق نیز به شمار می‌آمدند. آیت‌الله آصفی از شاگردان حضرت امام (ره) و نماینده رهبر معظم انقلاب در شهر نجف بودند.همچنین این فقیه بزرگ در جبهه‌های جنگ تحت عنوان سپاه بدر حضورداشته و عضو شورای عالی مجمع جهان اهل‌بیت (ع) بوده‌اند.
از مهم‌ترین ویژگی‌های بارز ایشان، تلاش در امور خیریه تحت قالب موسسه خیریه امام باقر(ع) است. در انتها باید گفت از ایشان آثار مختلف علمی برجای‌مانده که بیشتر این آثار به زبان عربی‌اند و البته به زبان‌های فارسی و انگلیسی و اردو نیز ترجمه‌شده‌اند. مهم‌ترین کتاب ایشان که باعث شد به درجه اجتهاد نائل آیند کتاب «ملکیت الارض فی الاسلام» است.
جناب صابری چه ترجمه‌های دیگری به‌ویژه درزمینهٔ محتوای عاشورایی منتشر کرده اید؟
بنده به توفیق الهی افزون بر ۵۰ کتاب را ترجمه کرده‌ام که برخی از این کتاب‌ها چاپ‌شده‌اند و برخی نیز مراحل مختلف قبل از چاپ را طی می‌کنند.اما از مهم‌ترین کتاب‌های عاشورایی بنده جدا از کتاب سه‌جلدی «بر آستان عاشورا» می‌توان «دانشنامه کربلا» در 4 جلد را نام برد.
درنهایت برای رعایت انصاف باید یادآور شد که برای چاپ چنین کتاب‌هایی تنها مترجم نیست که متحمل سختی می‌شود. بلکه افراد متخصص دیگری همچون حروف‌چین، نمونه‌خوان، ویراستار و دست‌اندرکاران واحد چاپ نیز تلاش و سختی‌های زیادی را به جان می‌خرند تا بتوان کتابی چنین زیبا عرضه و به دست مخاطبانش رساند.