به گزارش روابط عمومی و بین الملل بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی، اسماعیل رضایی پژوهشگر گروه سادات و مفاخر اسلامی بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، در ابتدای این کرسی علمی- ترویجی عنوان کرد: سادات، خاندان و نسل وابسته به پیامبر(ص) هستند که در دوره‌هایی به مناطق مختلف جهان اسلام یا غیر اسلام مهاجرت کردند و تشکیل خانواده دادند.
وی با اشاره به انواع مهاجرت گفت: مهاجرت در گذشته و حال انواع متفاوتی دارد که اختیاری و غیر اختیاری، فردی و گروهی، داخلی و بین‌المللی، ساده و پیچیده و... از جمله آنهاست؛ این مهاجرت‌ها هر کدام مشخصاتی جداگانه‌ای دارند.
این پژوهشگر تصریح کرد: برای تبیین بحث مهاجرت از گذشته تا کنون، نظریه‌های مختلفی بیان شده که نظریه جاذبه و دافعه که بیشتر تاکیدش بر نوع مهاجرت اجباری است، نظریه محرومیت نسبی که ادعایش این است مهاجرت پاسخی به محرومیت‌هاست و... از جمله آنهاست؛ بیشتر جریان مهاجرت سادات به نظریه نخست که نظریه رباینده و کشنده است مربوط می‌شود.
وی در ادامه هجاز را مبدا و خراسان را مقصد مهاجرت‌های سادات ذکر کرده و به دلایل این مهاجرت‌ها اشاره کرد و گفت: نخستین دلیل مهاجرت مسائل سیاسی است؛ این نوع از مهاجرت‌ها برای واکنش قیام‌ها صورت می‌گرفت، قیامهایی در دوره امویان پس از جریان خلافت علی‌بن ابی‌طالب(ع) رخ داد که واکنشی به محرومیت‌های سیاسی بود که می‌توان گفت، این قیام‌ها به لحاظ ظاهری نه به لحاظ ارزشی با شکست مواجه شدند.
رضایی خاطر نشان کرد: سادات دو دسته می‌شوند یک دسته که معتقد بودند شرایط حکومت و قیام کردن وجود نداشته و تقیه پیش می‌گرفتند و گروهی دیگر نیز معتقد به قیام بودند، از این رو منطقه جغرافیای محل سکونت خود را ترک کرده و مهاجرت می‌کردند.
وی نخستین مهاجرت در دروه علویان را مهاجرت یحی‌بن زید دانست و گفت: یکی از دلایل انتخاب خراسان به عنوان مقصد سادات، دوردستی از مرکز خلافت (دمشق)، امکان فعالیت و پناه‌گیری بهتر و همچنین وجود نارضایتی از حکومت در این منطقه بود.
پژوهشگر گروه سادات و مفاخر اسلامی بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، عامل دیگر در مقصد قرار دادن خراسان توسط سادات را دوستی و ارادات مردم این سرزمین به اهل بیت عصمت و طهارت(ع) ذکر کرد و ادامه داد: در این منطقه آرمانی شکل گرفت که حکومت باید در دست خاندان پیامبر(ص) قرار گیرد.
وی با بیان اینکه تداوم این مهاجرت‌ها یکنواخت نبود، گفت: تاسیس خلاقت عباسیان به نوعی در یک دوره باعث کاهش ورود و در دوره‌ای دیگر موجب افزایش ورود سادات به خراسان شد؛ خراسان به عنوان نقطه آغاز و مبدا قیام عباسیان با شعار طرفداری از عالم آل محمد (ص) بود.