در آغاز این نشست که با حضور دکتر مهدینژاد نوری معاون علمی آستان قدس رضوی، دکتر بلخاری استاد دانشگاه تهران و جمعی از پژوهشگران در تالار شیخ طوسی بنیاد برگزار شد، حجت الاسلام دکتر سید محمود مرویان حسینی مدیرعامل بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی گفت: بنیاد پژوهشهای اسلامی در پی تدوین نظام موضوعات و شبکه مسائل تراث رضوی است.
وی افزود: در طرحی که امروز نقد و بررسی میشود، نظریۀ محبت، به عنوان مبنای گوهری حاکم بر تراث رضوی معرفی شده است.
دکتر مرویان حسینی هدف از برگزاری این هماندیشی را ارائۀ نظریۀ یاد شده و تبیین پیوندهای آن با تراث رضوی برشمرد.
در ادامه این نشست، استاد غلامرضا جلالی اظهار داشت: کاربرد تراث در کنار دیگر عوامل برای شیوۀ زیست فردی و قوائد زندگی جمعی تأثیرگذار است و لابهلای کتابها، قوانین، متون مقدس، ادبیات، آثار هنری، بناها، راهها و یادبودها به حافظۀ تاریخ سپرده شده است؛ بنابراین تراث از ظرفیتهای فرهنگی و تمدنی به شمار میرود.
جلالی گفت: برای آنکه بتوان از ظرفیت تراث بهره برد، باید آن را توأم با نظریهای ارائه کرد که الزاماً بومی باشد؛ یعنی ما نمیتوانیم برای تراث رضوی از نظریههای غربی استفاده کنیم.
وی افزود: تأثیر تراث اگر در جامعه نهادینه شود، در این حد است که امکان تغییر فرهنگ را به دست میآورد و اگر استمرار یابد، میتواند نقش خویش را در تمدنسازی بر عهده بگیرد.
غلامرضا جلالی همچنین دربارۀ نظریۀ محبت خاطر نشان کرد: محبت هیئتی در انسان است که با اعمال عدالت و نسبت به امور متوازن و زیبا حاصل میشود؛ این تعریفی است که تقریباً در بین عرفا و صاحبنظران مورد پذیرش است.
وی افزود: محبت از خود انسان آغاز میشود و هنگامی که انسان شاهد اعمال عدالت باشد و با این حال با اموری که از توازن و زیبایی برخوردار است مواجه شود این حس در انسان ایجاد میشود.
مدیر گروه سادات و مفاخر اسلامی بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، همچنین با تأکید بر اینکه به رحمت خداوند در قرآن کریم بارها اشاره شده است، تصریح کرد: رحمت، رأفت، رحمانیت و رحیمیت فوقالعاده گسترده است تا دلبستگی بندگان به رحمت الهی افزون شده و این امر منشاء نرم شدن قلبها شود.
جلالی اساس دین از دیدگاه امام صادق(علیه السلام) را محبت دانست و اظهار داشت: ایشان در تفسیر آیۀ « وَاجْعَلْ لِي مِنْ لَدُنْكَ سُلْطَانًا نَصِيرًا» به این مهم اشاره داشته است؛ این امر سبب شده که از سدههای اولیه در تمدن اسلامی بحث محبت مطرح شود.
وی افزود: در سدههای چهارم تا هفتم، سه گفتمان در تمدن اسلامی در باب محبت شکل گرفت؛ نخست، مربوط به احمد غزالی طوسی است که محبت را صفتی انسانی میداند. نظریۀ دوم که دیدگاه ابن مسکویه و قطبالدین شیرازی است، محبت را کنشی اجتماعی برشمرده یعنی یک مرتبه محبت را بالا برده است.
جلالی تصریح کرد: خواجه نصیرالدین طوسی بالاترین موقعیت را برای محبت توصیف کرده و آن را ظرفیتی تمدنی قلمداد نموده است.
وی ادامه داد: بنابراین محبت از ارکان تمدنسازی است و اگر محبت در جامعه بروز پیدا کند، قطعا منتهی به تمدن میشود.
این استاد دانشگاه، حُب را عامل انتقال اقتدار از ذات احدیت به نهاد امامت دانست و گفت: بین محبت نسبت به خدا و حُب نسبت به ولی خدا، در خود قرآن نیز، رابطه مستقیم بیان شده است؛ بنابراین حکومتهای الهی مشروعیت خود را از راه محبت به دست میآورند. همین امر سبب شکلگیری جامعه بر محور عنصر محبت بوده است.
جلالی با بیان اینکه از احادیث رضوی میتوان چنین استنباط کرد که امام هشتم(علیه السلام) بر گفتمان سوم تأکید داشتهاند، گفت: بر این اساس به کارگیری دو عنصر عدالت و احسان است که دوام نعمت را برای جامعه و مدنیت امکانپذیر میکند و اگر این دو نباشد، جامعه دچار فروپاشی میشود.
وی ادامه داد: میتوان گفت که تمدن رضوی اساس روابط را نه بر رفاه طلبی و لذت طلبی بلکه بر محور خیرخواهی میداند.
جلالی گفت: مهرورزی نسبت به خدا، انسانها و قبیلهها، بهرهگیری از محبت در اجزای فرهنگ و ساختار تمدن، نقطه اشتراک محبت و تراث رضوی است؛ یعنی آنچه را که ما از امام رضا(علیه السلام) به دست آوردهایم، مهرورزی در آن موج میزند و بی دلیل نیست که ایشان متصف به امام رئوف شدهاند و امام مهربانیها خطاب میشوند.
وی اهدف مطالعاتی تراث رضوی را شناخت تراث و معرفی ابعاد آن، مدیریت تراث، بهرهگیری از ظرفیت و نهادینه سازی تراث و تولید و مدیریت دانش، تقریب مذاهب و ادیان، تدوین درختواره دانش تراث و مطالعات وابسته و ... برشمرد.